Η Αγία Σοφία ανήκει εδώ και αιώνες στη παγκόσμια πολιτιστική και ιστορική συνείδηση. Είναι κληροδοσία του μεσαιωνικού ελληνισμού στην ανθρωπότητα. Και για εμάς τους Έλληνες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης είναι ένα σημείο αναφοράς στη σφαίρα του υπερβατικού. Ένα σύμβολο, ενώπιον του οποίου παραμερίζονται οι ιδεολογικές, οι κοινωνικές μας διαφορές ακόμη και το ανάθεμα του διχασμού που κουβαλάμε ως φυλή από τις απαρχές της ύπαρξης…
Πολιτιστική και θρησκευτική υπεξαίρεση
Πώς λοιπόν γίνεται η Αγία Σοφία να εργαλειοποιηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο πολιτιστικής και θρησκευτικής υπεξαίρεσης; Πως γίνεται ένα κράτος να επικαλείται το «κυριαρχικό του δικαίωμα» ως προς την τροπή ενός παγκόσμιου πολιτιστικού μνημείου σε τζαμί; Kαι με συνοπτικές διαδικασίες να επιβάλει αναχρονισμούς στο παρόντα ιστορικό χρόνο, δηλ. να καταργεί την απόφαση του τουρκικού Υπουργικού Συμβουλίου του 1934, σύμφωνα με το οποίο ο εμβληματικός ναός μετατράπηκε σε μουσείο;
Γίνεται: Όταν η απόγνωση του Ερντογάν για ύλη εσωτερικής πολιτικής κατανάλωσης είναι τόσο μεγάλη, και ταυτόχρονα τον θολώνει τo ίδιο του το όνειρο για εδραίωση του νεοθωμανισμού επί των ημερών του…
Νεοθωμανισμός
Η υπερόξυνση των γεγονότων με το τουρκολιβυκό σύμφωνο, με τους λαθρομετανάστες στα σύνορα του Έβρου, με τις διαρκείς εναέριες παραβιάσεις στο Αιγαίο και τώρα με την ύβρη απέναντι στην παγκόσμια κοινότητα έχει βαθιά ρίζα. Και το όνομα αυτής: νεοθωμανισμός. Μέχρι το 2002 ο λαϊκός χαρακτήρας του τουρκικού κράτους και ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν η πεμπτουσία της τουρκικής πολιτικής ζωής. Το «κοινοτικό κεκτημένο» αποτελούσε ακόμη τότε ελκυστική προοπτική για την γείτονα χώρα και ο Ερντογάν το είχε εμπεδώσει πολύ καλά και από πολύ νωρίς. Ήταν ο δούρειος ίππος της πολιτικής του ανέλιξης. Ωστόσο, τώρα πλέον που έχει αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο των αρμών της εξουσίας στην διακυβέρνηση του τουρκικού κράτους (Δικαιοσύνη, Τύπος κλ.π), συστήθηκε επιτέλους ειλικρινώς τόσο σε εμάς τους Έλληνες γείτονές του, όσο και στην Διεθνή Κοινότητα.
Δυσμενέστερη Αντιμετώπιση
Η ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας είναι πρόδηλα ημιθανής αν όχι νεκρή. Τι θα γίνει λοιπόν από εδώ και στο εξής; Οι ευρωπαίοι εταίροι θα συνεχίσουν να στελεχώνουν ένα παρατηρητήριο ελληνοτουρκικών σχέσεων και θα διαπιστώνουν παραινέσεις και νουθεσίες; Ή μήπως θα πρέπει να επανεξετάσουν και να αναθεωρήσουν -υπό το πρίσμα δυσμενέστερης αντιμετώπισης για τη γείτονα- την συνέχιση των εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας καθώς και η αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης με άλλους οικονομικούς όρους;
Η ένδεια της Δύσης
Έχοντας πλέον ως δεδομένο των τουρκικό αναθεωρητισμό, η Ευρώπη θα πρέπει να σταματήσει να στρουθοκαμηλίζει και η Ελλάδα να διχάζεται εντός της. Τα πράγματα πλέον είναι ξεκάθαρα και δεν επιδέχονται διαφορετικές αναγνώσεις. Όσο ταλανίζεται η τουρκική οικονομία και «τρίζει» η θέση του Ερντογάν στο εσωτερικό, τόσο θα κλιμακώνονται οι προκλήσεις και οι απειλές. Και όσο δεν βρίσκει συστρατευμένη, σύσσωμη αντίδραση για τις παραβάσεις Διεθνούς Δικαίου που διαπράττει κατ’ εξακολούθηση και ένα αρραγές ευρωπαϊκό μέτωπο με κοινή πλέον εξωτερική πολιτική, τόσο πιο αμήχανα θα παρακολουθούμε όλοι την ένδεια του Δύσης ως προς την προάσπιση των κεκτημένων της. To κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθεροτυπία αποτελούν σημαίες του δυτικού κόσμου, ο οποίος ωστόσο επιδεικνύει οκνηρία προάσπισης τους. Προτάσσοντας τα ζητήματα οικονομικής συνοχής και τάξης και μόνο ως πρωτεύουσας σημασίας, η Δύση δημιουργεί χώρο έκφρασης σε επικίνδυνους επιδειξίες δύναμης ακραίων καθεστώτων που νοσταλγούν εποχές σκοταδισμού που έζησε η ανθρωπότητα.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Το 1974, παραμονές δεκαπενταύγουστου η οικουμενική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή αποφασίζει την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Ήταν απόφαση που επακολούθησε μετά τον Αττίλα 2. Πριν λίγους μήνες, ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν δήλωσε ότι θεωρεί το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό»… Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Ευχόμαστε πώς όχι…Πέρα όμως από ευχολόγια θα πρέπει η παγκόσμια κοινότητα και ιδίως η Ευρώπη να εκμεταλλευτούν στο έπακρο την ευκαιρία που τους δίνει η Τουρκία. Τους εξοπλίζει με ισχυρότατα επιχειρήματα ότι τα κοινά που υπάρχουν μεταξύ μιας νεοθωμανικής Τουρκίας και του δυτικού κόσμου είναι ανύπαρκτα. Και θα οδηγήσουν σε πλήρη απομόνωση μια ήδη πτωχευμένη χώρα. Ήρθε η ώρα να αντιληφθούμε τι σημαίνει ανήκομεν εις την Δύσιν…»
*Η Αντιγόνη Βαφείδου είναι δικηγόρος Αθηνών, υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΔΠΘ, με πρώτο μεταπτυχιακό τίτλο (M.Sc) από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και δεύτερο μεταπτυχιακό τίτλο (LL.M-U.C.L) στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Έχει επίσης εξειδικευθεί σε ζητήματα Ανθρώπινου Δυναμικού στο London School of Economics και έχει εργασθεί στις Βρυξέλλες ως ειδικός σύμβουλος σε διαβουλεύσεις ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών. Αρθρογραφεί για ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.