Η δοκιμασία
Κατά την δεκαετία της κρίσης, όχι μόνο επιβραδύνθηκε η ευρωπαϊκή εμβάθυνση, αλλά η ίδια η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δοκιμάστηκε σκληρά. Μεγεθύνθηκαν οι όποιες δομικές της ατέλειες και η φλόγα της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας άρχισε να γίνεται επικίνδυνα ισχνή. Οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ κρατών-μελών διογκώθηκαν. Tο έλλειμα της ανταγωνιστικότητας σε αρκετά εξ αυτών εκτίναξε την ύφεσή τους, ενώ νέα δεδομένα, όπως η 4η βιομηχανική επανάσταση και το προσφυγικό, ήρθαν και αναμόρφωσαν το τοπίο στην ανάπτυξη, την παραγωγή αλλά και την εξωτερική πολιτική της Ένωσης.
*Της Αντιγόνης Βαφείδου
Παράλληλα, το κύμα του ευρωσκεπτικισμού κυρίως στις χώρες του φτωχότερου Νότου, κέρδιζε αργά και σταθερά έδαφος, με αποτέλεσμα μια επικίνδυνη ρητορική λαϊκισμού να καθιερώνεται ακόμη και στην καρδιά της Ευρώπης (π.χ Ουγγαρία κλ.π).
«θα γίνει ό,τι χρειαστεί…»
Ωστόσο, όπως στη ζωή, έτσι και στην Ιστορία αρκετές φορές τα οξύμωρα σχήματα δίνουν τη λύση. Η δεκαετής οικονομική κρίση είχε ως χρονικό-γραμμικό επίλογο την παγκόσμια πανδημική κρίση. Ακολούθως, μετά το πρώτο σοκ η Ευρώπη φάνηκε να αντιδρά ως προς την επαπειλούμενη αποσυσπείρωσή της. Να αφυπνίζεται καθολικά και μάλιστα στους νευραλγικούς τομείς δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής. Το συμπέρασμα συμπυκνώνεται στην ξεκάθαρη, ανεπίδεκτη παρερμηνείας φράση της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Christine Lagarde ως προς την διάσωση του ευρώ ότι: « … θα γίνει ό,τι χρειαστεί ( «whatever it takes» moment). Φράση μάλιστα η οποία θεωρήθηκε αργότερα προπέτεια, αναφορικά με την ετυμηγορία του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, η οποία βάλει ευθέως κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η σκυτάλη
Την 1η Ιουλίου η Γερμανία αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία της Ε.Ε. H Angela Merkel παίρνει την σκυτάλη στις ευρωπαϊκές ζυμώσεις για το κοινοτικό προϋπολογισμό της επόμενης επταετίας όσο και για το Ταμείο Ανάκαμψης.
Tα μηνύματα προς την ελληνική πλευρά είναι μάλλον αισιόδοξα. Μάλιστα, ο ανταποκριτής της ARD στην Κων/πολη αναφέρει χαρακτηριστικά ότι είναι «μεγάλη τύχη» για την Ελλάδα η γερμανική προεδρία. Κι αυτό γιατί η Γερμανία έχει ήδη εκδηλώσει την πρόθεσή της για γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των Βορείων και Νοτίων της Ευρώπης ως προς την συμφωνία που θα πρέπει να επιτευχθεί εντός Ιουλίου.
Οι συσχετισμοί
Τα οικονομικά μεγέθη στα οποία αναφερόμαστε αφορούν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ εκ των οποίων τα 500 δις είναι επιδοτήσεις και όχι δάνεια. Ωστόσο, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Σουηδία, η Δανία ζητούν αυστηρότερους όρους και σφιχτή εποπτεία ως προς την διάχυση των ποσών αυτών στις οικονομίες των κρατών-μελών.
Προκρίνουν μάλιστα την χορήγηση της οικονομικής βοήθειας υπό την μορφή δανείων και όχι επιδοτήσεων. Κρίσιμη διαφοροποίηση καθώς το δάνειο συνεπάγεται επιστροφή χρημάτων, ενώ η επιδότηση απλώς απορρόφηση των κονδυλίων και όχι επιστροφή τους. Αντίθετη τοποθέτηση με πρόκριση των επιδοτήσεων αντί των δανείων εξέφρασαν οι ισχυρές οικονομίες Γαλλίας και Γερμανίας. Ενδυναμώθηκε έτσι η διαπραγματευτική ισχύς της ελληνικής πλευράς, που σαφώς με αυτού του είδους την οικονομική συνταγή ευνοείται περισσότερο.
Ιούλιος 2015, Ιούλιος 2020
Η κρίση που βιώσαμε το 2015 ως προς το διακύβευμα εντός ή εκτός ευρώ, δεν είναι και πολύ μακριά. Να μην ξεχνάμε ότι, το δραματικό καλοκαίρι του 2015 σε μεγάλο βαθμό διασαλεύθηκε η ευρωπαϊκή συνείδηση των Ελλήνων αλλά και πολιτών άλλων κρατών-μελών. Εμείς ήμασταν αποκαμωμένοι από τα μνημόνια και οι Ευρωπαίοι απρόθυμοι να συνεχίσουν να μας συνδράμουν με τους δικούς τους προϋπολογισμούς. Δίκιο είχαμε όλοι. Το ζήτημα ήταν με ποιο κόστος η κάθε πλευρά θα εξαργύρωνε το δίκιο της. Μόλις έκλεισαν οι Τράπεζες μάλλον κάτι αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε ως προς το κόστος…Τώρα λοιπόν, εν έτει 2020 ξεκινάει μια άλλη διαπραγμάτευση. Αυτή που θα αφορά τους όρους εκταμίευσης της οικονομικής βοήθειας για τις πληγείσες από την πανδημία ευρωπαϊκές οικονομίες.
Νωπές οι μνήμες…
Στην επικείμενη διαπραγμάτευση του Ιουλίου θα υπάρχει το μπλοκ των σκληρών διαπραγματευτών που επιθυμεί την οικονομική βοήθεια μεν, με όρους μνημονίου δε. Οι χώρες του Νότου και ειδικά η Ελλάδα έχουν ακόμη νωπές τις μνήμες την μνημονικής περιόδου και σίγουρα διαφωνούν. H Angela Merkel πρόκειται να διαδραματίσει έναν καταλυτικό συμβιβαστικό ρόλο μεταξύ διαφωνούντων. Πρόκειται για ηγέτη που έχει την ψυχραιμία, την αυτοπειθαρχία και ικανότητα να επιτυγχάνει δύσκολους συμβιβασμούς. Δεν είναι όμως και ταχυδακτυλουργός.
Τυχεροί ή ανώριμοι;
Για να κλείσει τελικά αυτή η διαπραγμάτευση εντός του Ιουλίου και να βρεθεί κοινός τόπος για όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να γίνουν και πάλι αμοιβαίες υποχωρήσεις. Μπορεί δηλ. να υπάρξει κάποιου είδους -ελαφρύτερο από τα προηγούμενα- μνημόνιο και για την Ελλάδα προκειμένου να λάβει την σημαντική οικονομική ενίσχυση που της αναλογεί. Θα έχει ενδιαφέρουν να δούμε στη συνέχεια λοιπόν πόσο ωριμάσαμε ως λαός. Θα αρχίσουμε πάλι το αντιμνημονιακό παραλήρημα και την δριμεία κριτική προς την Ευρώπη; Η΄ θα καταλάβουμε ότι ήμασταν τυχεροί που μια τέτοιους μεγέθους κρίση δεν θα ήταν διαχειρίσιμη, αν η ελληνική οικονομία ήταν εκτός ευρωζώνης ένας «μοναχικός καουμπόη» στον παγκόσμιο χάρτη; Θα φανεί στο χειροκρότημα….
*Η Αντιγόνη Βαφείδου είναι δικηγόρος Αθηνών, με πρώτο μεταπτυχιακό τίτλο (M.Sc) από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και δεύτερο μεταπτυχιακό τίτλο (LL.M-U.C.L) στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Έχει επίσης εξειδικευθεί σε ζητήματα Ανθρώπινου Δυναμικού στο London School of Economics και έχει εργασθεί στις Βρυξέλλες ως ειδικός σύμβουλος σε διαβουλεύσεις ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών. Αρθρογραφεί για ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.