Συκοφαντική δυσφήμηση μέσω κοινωνικών δικτύων (LinkedIn, Facebook, Twitter, Instagram, Υou Tube)

Με την ευρεία και διαδεδομένη χρήση του διαδικτύου στη ζωή μας, πληθώρα εγκλημάτων που τελούνταν κάποτε μόνο στο φυσικό κόσμο, τελούνται πλέον και μέσω διαδικτύου. Ιδιαίτερα δε, τα μέσα κοινωνική δικτύωσης  (social media), όπως είναι το Facebook, το LinkedIn και το Twitter,  πέρα από πλατφόρμες επικοινωνίας και διαφήμισης, έχουν πολλές φορές χρησιμοποιηθεί ως μέσω για εξύβριση, απειλή ή και συκοφαντική δυσφήμιση.  Πρόκειται δηλ. για μη γνήσια κυβερνοεγκλήματα, καθώς η τέλεσή τους δεν εξαρτάται, αλλά υποστηρίζεται από τον κυβερνοχώρο.

Οι διάφοροι τρόποι μέσω των οποίων δύναται να συντελεστεί το αδίκημα είτε της απειλής είτε της συκοφαντικής δυσφήμισης εφορούν την συμμετοχή σε δημόσια συζήτηση δια των αναρτήσεων είτε σε προσωπικό profile είτε σε διαδικτυακή ομάδα,  την αποστολή ηλεκτρονικού μηνύματος, αλλά και του σχολιασμού  κάτω από ανάρτηση-δήλωση ή φωτογραφία. Εφόσον μάλιστα, το όποιο επίμαχο δυσφημιστικό σχόλιο τύχει να περιληφθεί σε ανταλλαγή σχολίων σε δημόσια ανάρτηση, τεκμαίρεται ότι η προσβολή συντελέστηκε αναφορικά με απροσδιόριστο κύκλο προσώπων. Το τεκμήριο αυτό επίσης, μπορεί να ενισχυθεί με ειδική μελέτη από σχετικά πραγματογνώμονα, από την οποία προκύπτει η επισκεψιμότητα της συγκεκριμένης σελίδας του μέσου κοινωνικής δικτύωσης, της συγκεκριμένη στιγμή κλ.π (views, likes notifications etc.)

Σύμφωνα με το άρθρο 57 του ΑΚ, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον, ενώ για τη θεμελίωση αξίωσης για άρση προσβολής της προσωπικότητας απαιτείται πράξη επαγόμενη μειωτική διαταραχή αυτής σε κάποια από τις εκφάνσεις της, που πρέπει, όμως, να είναι παράνομη. Να αντίκειται δηλαδή, σε διάταξη που απαγορεύει συγκεκριμένη πράξη, με την οποία προσβάλλεται ορισμένη έκφανση αυτής.

Αξίωση αποζημίωσης, (άρθρα 914 επ. ΑΚ), επίσης προβλέπεται, ύστερα από αίτηση του προσβαλλόμενου προσώπου, όπως και της ικανοποίησης της ηθικής βλάβης. Με δεδομένο ότι ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου, περιεχόμενο του οποίου αποτελεί και η προστασία της προσωπικότητάς του, προστατεύεται και από το ίδιο το Σύνταγμα (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 και 2 αυτού). Εξ άλλου, από τις προαναφερόμενες νομικές διατάξεις, προκύπτει, ότι η προσβολή είναι παράνομη, όταν γίνεται χωρίς δικαίωμα ή σε ενάσκηση μικρότερης σπουδαιότητας δικαιώματος ή κάτω από περιστάσεις που καθιστούν καταχρηστική την άσκησή του. Ο νόμος καθιερώνει αντικειμενική ευθύνη του προσώπου που εκφράζει την προσβολή , μόνο ως προς την αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψής της στο μέλλον.

Σύμφωνα δε με τις διατάξεις των άρθρων 362 και 363 Π.Κ., όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλο γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του, διαπράττει το έγκλημα της δυσφήμησης, και αν το γεγονός αυτό είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι τούτο είναι ψευδές τότε διαπράττει το έγκλημα της συκοφαντικής δυσφήμησης. Συνεπώς, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης των ανωτέρω εγκλημάτων απαιτείται ισχυρισμός ή διάδοση από τον υπαίτιο, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο ενώπιον τρίτου, για κάποιον άλλο γεγονότος που θα μπορούσε να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του. Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 362 και 363 ΠΚ προκύπτει, ότι για την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης απαιτείται:

α) ισχυρισμός ή διάδοση γεγονότος ενώπιον τρίτου σε βάρος ορισμένου προσώπου,

β) το γεγονός να είναι δυνατόν να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου αυτού προσώπου, και

γ) να είναι ψευδές και ο υπαίτιος να γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές. Ως ισχυρισμός θεωρείται η ανακοίνωση προερχόμενη ή εξ ιδίας πεποιθήσεως ή γνώμης ή εκ μετάδοσης από τρίτο πρόσωπο.

Περαιτέρω, το έγκλημα της απλής δυσφήμισης, θεμελιώνεται, αντικειμενικά μεν με τον ισχυρισμό ή τη διάδοση με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου, για κάποιον άλλο, γεγονότος που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του, υποκειμενικά δε, στο δόλο που συνίσταται στη γνώση του δράστη, ότι το γεγονός που διαδίδει ή ισχυρίζεται, είναι πρόσφορο να βλάψει την τιμή και την υπόληψη άλλου και τη θέληση να ισχυρισθεί ενώπιον τρίτου ή να διαδώσει το βλαπτικό αυτό γεγονός.

Όπως προαναφέρθηκε λοιπόν, η προσβολή της προσωπικότητας και μέσω διαδικτύου μπορεί να προέλθει και από ποινικά κολάσιμη πράξη, όπως εξύβριση, απλή δυσφήμηση ή συκοφαντική δυσφήμηση που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις των άρθρων 361, 362 και 363 ΠΚ.

Μάλιστα, σύμφωνα με την νομολογία, λόγω απουσίας ειδικού θεσμοθετημένου πλαισίου για την προσβολή της προσωπικότητας μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, γίνεται αναλογική εφαρμογή του Ν. 1178/1981 (Προσβολή προσωπικότητας δια του τύπου):

“Oι διατάξεις του Ν. 1178/1981 εφαρμόζονται αναλογικά και επί προσβολών της προσωπικότητας οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο, μέσω ηλεκτρονικών σελίδων ή άλλων διαδικτυακών τόπων όπως το YouTube· ο αδικηθείς πριν ασκήσει αγωγή υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη εξώδικη πρόσκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου ή όταν αυτός είναι άγνωστος, τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό ανακλητικής δήλωσης· η παρέλευση άπρακτου διαστήματος δέκα ημερών ή η μη δημοσίευση στο αμέσως επόμενο τεύχος θεωρείται άρνηση.”