Η επέλαση του κορονοϊού υπενθύμισε σε όλη την υφήλιο ότι η εθνική κυριαρχία έχει σύνορα, ενώ η πανδημία όχι. Οι εθνοκεντρικές πολιτικές φάνηκαν στην αρχή να κυριαρχούν: Το κεϋνσιανό κράτος που πρέπει να παράσχει άμεσες και τονωτικές της οικονομίας λύσης έγινε το άμεσο ζητούμενο. Γίνεται ωστόσο να πάμε ξαφνικά από το δόγμα «όλοι μαζί» στην οικονομία αλλά στη ζημία «καθένας μόνος του;»
*Της Αντιγόνης Βαφείδου
Σε ένα παγκοσμιοποιημένο μοντέλο φιλελεύθερης κοπής, η οικονομική αλληλεπίδραση των κρατών- και άρα η συνεξάρτηση τους είναι έντονη. Επομένως κοινή και στοχευμένη- κατά το μέτρο του εφικτού -θα πρέπει να είναι και διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και στην μετά αυτής εποχή. Σε αυτό το σημείο περιπλέκονται και τα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας, δημοσιονομικής πολιτικής και θεσμικής ενοποίησης ως προς τα κράτη-μέλη και την ευρωπαϊκή οικογένεια.
«Ρήτρα αλληλεγγύης»
Είναι η στιγμή όπου οι έννοιες των Ευρωπαϊκών Συνθηκών πέρα από την θεωρητική προσέγγισή τους επιβάλλεται να ερμηνευθούν επί του πρακτέου: Άρθρο 222της Συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: « 2. Σε περίπτωση που κράτος μέλος δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή, τα υπόλοιπα κράτη μέλη του παρέχουν βοήθεια κατόπιν αιτήματος των πολιτικών του αρχών…». Πρόκειται για την περίφημη «ρήτρα αλληλεγγύης» της Ένωσης στη βάση της οποίας εν τέλει έλαβε αποφάσεις το τελευταίο Eurogroup της 9ης Απριλίου. Οπότε αποφασίσθηκε τελικά ότι ο μηχανισμός ESM, ότι θα εξασφαλίσει κάλυψη υγειονομικών δαπανών για τα κράτη-μέλη, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα λάβουν στήριξη μέσω ενός νεοσύστατου πανευρωπαϊκού ταμείου παροχής δανείων κλ.π. Ωστόσο τα προαναφερόμενα μέτρα οικονομικής στήριξής λήφθηκαν μετά από συγκρούσεις ατζέντας ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου και έντονες πιέσεις φυγόκεντρων δυνάμεων επιμέρους εθνικών συμφερόντων.
Θεσμικά ελλείματα
Το σίγουρο επίσης είναι ότι η Ευρώπη δεν είχε κοινή πολιτική κατά την υποδοχή της πανδημίας και τώρα πρέπει εκτάκτως να την οικοδομήσει. Τόσο για να αντιμετωπίσει την αποδρομή της όσο και για τα απόνερα που αυτή θα αφήσει στις οικονομίες των κρατών-μελών, εκτινάσσοντας δυστυχώς το δημόσιο χρέος τους. Η Ε.Ε ακολουθεί θα λέγαμε έναν έκτακτο οδηγό επιβίωσης («survival mode») επί της διαχείρισης της ζημίας, αναδεικνύοντας έτσι κάποια δομικά θεσμικά ελλείματά της που πρέπει πλέον να αντιμετωπίσει οριστικά και γενναία.
«έκανε η κότα το αυγό … η το αυγό την κότα»;
Η δυσκολία σύγκλισης και λήψης αποφάσεων στο Eurogroup αποκάλυψε ουσιαστικά ότι δεν προϋπάρχει η απαραίτητη πολιτική ενοποίηση της Ένωσης, ώστε να μπορεί να ασκείται χειραφετημένα και μια κοινή δημοσιονομική πολιτική. Υπάρχει φυσικά και η απροθυμία για περιστολής της εθνικής κυριαρχίας ως προς τα κράτη- μέλη. Και έτσι σε σοβαρό βαθμό παρεμποδίζεται η περαιτέρω πολιτική και οικονομική ευρωπαϊκή εμβάθυνση.
Άραγε ποια θα είναι η επόμενη μέρα για την Ε.Ε και τα κράτη-μέλη π.χ σε ένα έτος από σήμερα όταν η ύφεση και το δημόσιο χρέος τους ενδεχομένως να μην είναι βιώσιμο και να μην επιδέχεται (τότε) έκτακτων μέτρων; Όταν η Γερμανία κώφευε μέχρι πρόσφατα ως προς την αποστολή απαραίτητου υγειονομικού εξοπλισμού (μάσκες κλ.π) στην Ιταλία πρόταξε το εθνικό της συμφέρον και όχι την εθνική αλληλεγγύη. Μήπως όμως δεν θα είχε μεσοπρόθεσμα πληγή και για το εθνικό της συμφέρον η αποδυνάμωση μιας άλλης υπολογίσιμης δύναμης της Ευρωζώνης; Με άλλα λόγια για τα αποτελέσματα και τα αίτια κάθε κρίσης θα αναρωτιόμαστε αν «έκανε η κότα το αυγό … η το αυγό την κότα»;
Η παράσταση μετά την πρόβα..
Kαι εκτός της δημοσιονομικής πολιτικής ας μην ξεχνάμε ότι ανέκυψαν πρόσφατα και άλλα κρίσιμα ζητήματα που ανέδειξαν την ανάγκη διαμόρφωσης και μιας κοινής μεταναστευτικής πολιτικής, αναφορικά με την απειλή των ελληνικών συνόρων στον Έβρο. Οπότε υπάρχει και ακόμη ένας πυλώνας που επιδέχεται περαιτέρω πολιτική και θεσμική ενοποίηση σε κεντρικό πολιτικό-ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η Ευρώπη ήδη έκανε την «πρόβα» με την ύφεση του 2008 που την ταρακούνησε πολύ γερά…Οπότε τώρα πρέπει να πάει για την «παράσταση»….Έχει πλέον την τεχνογνωσία της διαχείρισης κρίσεων, έχει δοκιμασμένα δημοσιονομικά εργαλεία, απομένει λοιπόν να δείξει ότι έχει και την βούληση… Εν τω μεταξύ, μέσα στην δύσκολη συγκυρία της πανδημίας, η Ελλάδα ξεπροβάλλει με ένα εμφανώς τονωμένο brand ως προς την αξιοπιστία της. Μεγάλη και αξιέπαινη η ευστοχία της στρατηγικής της για διαχείρισης υγειονομικής κρίσης, αναγνωρισμένη διεθνώς. Εμφανίζεται πλέον ως κράτος-μέλος που αποφασιστικά επιτυγχάνει τους στόχους του και πειθαρχεί με σεβασμό προ το απώτερο αποτέλεσμα… Με αυτό τον νέο προφίλ η Χώρα μας θα μπορούσε πλέον να διεκδικήσει ένα ακόμη πιο ενεργό ρόλο στους υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκούς συσχετισμούς…Και είναι σημαντικό να αντέξουμε και να βοηθηθούμε….Για να ζήσεις και πάλι την πορεία προς την άνοδο, βασική προϋπόθεση είναι να αντέξεις κατά την κάθοδο…