*Της Αντιγόνης Βαφείδου
Από τις 20 Ιανουαρίου 2009 έως 20 Ιανουαρίου 2017 o Barack Obama διετέλεσε 44ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πιο «νεόκοπη» σε ιστορία ήπειρος του πλανήτη παιάνιζε τον εθνικό της ύμνο γεμάτη αυτοπεποίθηση, κοιτώντας πλέον την όποια οπισθοδρομική νοοτροπία αφ’ υψηλού. Ήταν σαν να είχε μείνει το παρελθόν της όχι απλά πίσω, αλλά στην αντίπερα όχθη. Μια προεδρική εκλογή- ορόσημο εγκαινίαζε πλέον την νέα εποχή πολιτικών τάσεων, και όχι μόνο για τους Αμερικανούς, καθώς η επιλογή του Obama από τον αμερικανικό λαό στο κορυφαίο πολιτικό αξίωμα συμβόλιζε κυρίως τρία πράγματα: 1ον η γοητεία του περιεχομένου αρχίζει να κυριαρχεί, 2ον η επιδοκιμασία των αυτοδημιούργητων πολιτικών, επίσης 3ον και το κυριότερο: η απελευθέρωση από στεγανά και φυλετικές προκαταλήψεις στην ετερογενή αμερικανική κοινωνία ήταν πλέον γεγονός.
«Γη της Επαγγελίας»
Ο πρώτος έγχρωμος Πρόεδρος στην Ιστορία των ΗΠΑ συμβολίζει πλέον ότι δεν υπάρχει η μαύρη, η ισπανόφωνη ή η ασιατική Αμερική, αλλά μόνο η σπουδαία Αμερική («Great America»). Όπως καταθέτει εξομολογητικά και ο ίδιος στην «Γη της Επαγγελίας»: « …εξαιτίας της ίδιας της ιδιομορφίας της καταγωγής μου, των κόσμων που γεφύρωνα, ήμουν ταυτόχρονα από παντού και από πουθενά, ένας συνδυασμός από αταίριαστα στοιχεία, σαν ένας πλατύποδας ή κάποιο φανταστικό ον, περιορισμένο σ’ ένα ευάλωτο περιβάλλον, αβέβαιος για το που ανήκα… Άρχισα να μελετώ το κίνημα για την γυναικεία ψήφο και τις πρώτες εργατικές οργανώσεις, τον Γκάντι και το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο….Επρόκειτο για δημοκρατία στην πράξη-δημοκρατία όχι σαν δώρο αφ’ υψηλού ή σαν μοίρασμα λαφύρων ανάμεσα σε ομάδες συμφερόντων, αλλά δημοκρατία κερδισμένη έργο του καθενός ξεχωριστά…».
Η αποτίμηση του αναστήματός
Οι γραμμές αυτές σκιαγραφούν αδρά την έμπνευση που εμπότιζε τη διακυβέρνηση Obama επί δύο προεδρικές θητείες. Καθώς και την παρακαταθήκη που άφηνε για τους επόμενους διαδόχους του. Σύμφωνα άλλωστε με την θεωρία του δημοκρατικού κεκτημένου στις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες, η μεγάλη πρόκληση για τον κάθε επόμενο εκλεγμένο ηγέτη είναι ο περαιτέρω εμπλουτισμός και η θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών σε σχέση με το επίπεδο που τους παρέλαβαν. Εκεί γίνεται η αποτίμηση του αναστήματός τους. Εκεί βγαίνει ο μέσος όρος της βαθμολογίας τους στο πάνθεο της Ιστορίας…
Η αίσθηση του «ανήκειν» άλλωστε σε μια κοινωνία και η ρωμαλέα συνοχή της είναι το μεγάλο στοίχημα. Ο Obama ως Πρόεδρος όχι απλώς αντιλήφθηκε νωρίς αυτό το αξίωμα. Καταδίκασε εμπράκτως τον πολιτικό ναρκισσισμό και πήρε και αρκετά ρίσκα προσωπικού πολιτικού κόστους, ώστε να διασωθεί το δόγμα του πολιτικού ρεαλισμού:
Λίγες μόλις μέρες μετά την εκλογή του, τον Νοέμβριο του 2008 ανακοίνωσε ότι θα ελεγχθεί ο προϋπολογισμός «σελίδα προς σελίδα και γραμμή προς γραμμή», ώστε καταργηθούν όσες δαπάνες γίνονται μόνο και μόνο για να ικανοποιηθούν πολιτικές σκοπιμότητες. Στην συνέχεια, προχώρησε σε υψηλότερη φορολογία των ευπορότερων κοινωνικών στρωμάτων. Ενώ, στις 17 Φεβρουαρίου του 2009 υπέγραψε νομοσχέδιο για τη χορήγηση οικονομικού πακέτου ύψους 787 δισ. δολαρίων για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες από την παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Στην Εξωτερική Πολιτική: Από τις αξιοσημείωτες επιτυχίες του Barack Obama είναι σίγουρα η αποδυνάμωσης της Αλ Κάιντα σε σημαντικό βαθμό, η τοποθέτηση των σχέσεων με τη Ρωσία και την Κίνα σε νέο καμβά, η κύρωση της Νέας Συνθήκης Μείωσης των Στρατηγικών Όπλων και φυσικά η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιρακ. Ωστόσο, για κάθε υπεύθυνο ηγέτη έρχεται κάποια στιγμή που αντιλαμβάνεται ότι η φιλοδοξία για το υψηλό όραμα αφενός και ο πραγματισμός της διακυβέρνησης αφετέρου, πρέπει να συστηθούν μεταξύ τους και να συνυπάρξουν. Και αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα ιδιαίτερα όταν η Προεδρία Obama, συνέπεσε με την παγκόσμια ύφεση και τα απόνερά της…
Ένα σύνθημα
Άλλωστε τί είναι αυτό που κατευθύνει το πλήθος; ένα σύνθημα. Και εκεί είναι η λεπτή γραμμή: Τo σύνθημα της κολακείας ή της αλήθειας; Της ευθύνης ή της λαιμαργίας για εξουσία; Τoυ θάρρους ή του θράσους; Της αυτεπίγνωσης ή του ναρκισσισμού; Και εκεί εμφανίζεται ο Τrump με τον μεγαλόπρεπο Τραμπισμό του: Ο δήθεν ανατροπέας και αντισυστημικός σωτήρας των “πατριωτών”. O πολιτικός εγκέλαδος, ο οποίος με «παράσημο» δύο παραπομπές καθαίρεσης για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ, αφήνει πίσω του βαθιά κοινωνικά ρήγματα και μια κουρελιασμένη διεθνή εικόνα της υπερδύναμης.
Ο Σίσυφος
Η εναλλαγή Obama-Trump στην εξουσία, αναδεικνύει την αξία του πρώτου σε ένα άλλο επίπεδο συλλογικής αποτίμησης. Μας παραπέμπει δε, στον μύθο του Σισύφου. Ο Σίσυφος με πολύ κόπο έπρεπε να σπρώχνει έναν τεράστιο βράχο επάνω σε έναν μεγάλο, απόκρημνο λόφο. Κάθε φορά που έφτανε στην κορυφή, ο βράχος κατρακυλούσε και ο Σίσυφος έπρεπε να ξεκινήσει από την αρχή. Η τιμωρία του, ήταν το τίμημα για τον εμπαιγμό του Δία. Έτσι κι οι Αμερικανοί από μια επιλογή κορυφής, βρέθηκαν στον γκρεμό. Και τώρα πρέπει να ξανασηκώσουν το μεγάλο βάρος της δημοκρατικής και κοινωνικής ανασύνταξης…Πάντα μετά από κάθε εμπαιγμό, πληρώνεται ένα τίμημα. Το ζήτημα είναι από ποιόν-ποιούς, με τί κόστος, για πόσο καιρό κλ.π. Η τιμωρία του Σισύφου ήταν αιώνια. Έτσι και στην πολιτική, η ματαιότητα μιας εσφαλμένης επανάληψης ισοδυναμεί με κοινωνική αυτοχειρία…
*Η Αντιγόνη Βαφείδου είναι δικηγόρος Αθηνών, υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΔΠΘ, με πρώτο μεταπτυχιακό τίτλο (MSc) από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και δεύτερο μεταπτυχιακό τίτλο (LL.M-U.C.L) στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Έχει επίσης εξειδικευθεί σε ζητήματα Ανθρώπινου Δυναμικού στο London School of Economics και έχει εργαστεί στις Βρυξέλλες ως ειδικός σύμβουλος σε διαβουλεύσεις ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών. Αρθρογραφεί για ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.